Od strony teoretycznej pożar budynku jest zjawiskiem dość prostym i przewidywalnym. W celu jego ugaszenia wystarczy odpowiednia ilość czynnika gaśniczego, którego zadaniem jest obniżenie wartości temperatury poniżej poziomu zapłonu. W praktyce proces gaszenia często ma nieprzewidywalny przebieg, co wiąże się z nieodpowiednio zaprojektowaną instalacją ppoż. wewnątrz budynku.
Jednym z najistotniejszych elementów ww. instalacji, są tak zwane klapy dymowe. Ich rola nie ogranicza się wyłącznie do usuwania nadmiaru dymu. Mogą one również – ze względu na górne usytuowanie – odprowadzać nadmiar ciepła z zagrożonych pożarem miejsc.
Zadania stawiane przed klapą dymową
Odprowadzenie nadmiaru gazu (dymu) i ciepła przez klapy dymowe, umożliwia między innymi:
- oczyszczenie dróg ewakuacyjnych i skrócenie ich, dzięki czemu proces ewakuacji osób odbywać się będzie płynniej i bezpieczniej,
- uniemożliwienie zapalenia się dymu, który – bardzo często – jest nosicielem łatwopalnych substancji (w tym gazów),
- ułatwienie orientacji podczas ewakuacji, wraz z odczytaniem oznakowania dróg ewakuacyjnych,
- zmniejszenie temperatury wewnątrz ogniska pożarowego i przyspieszenie procesu gaszenia.
Reasumując, klapa dymowa jest elementem wykonawczym o bardzo istotnym znaczeniu z punktu widzenia instalacji ppoż., gdyż ułatwia ewakuację i zmniejsza straty materialne.
Klapy dymowe – podział, budowa i ogólna charakterystyka
Niezależnie od specyfiki i techniki wykonania, klapy dymowe są wykonawczymi elementami automatyki ppoż. Oznacza to, że ich działanie jest ściśle uzależnione od sygnałów (fizycznych, elektrycznych), emitowanych przez odpowiednio rozmieszczone czujki.
Popularnym rodzajem są klapy elektryczne – to najnowocześniejsza generacja tego typu urządzeń. Otwierają się one na skutek oddziaływania elektrycznego w specjalnie do tego celu zaprojektowanych siłownikach. W wielu systemach klap konstrukcja siłowników umożliwia jednoczesną blokadę położenia „otwórz”, dzięki czemu klapa nie jest narażona na przypadkowe zamknięcie. Instalacje klap elektrycznych składają się przede wszystkim z centrali sterowania, rozmieszczonych – najczęściej sprzężonych – czujników (temperatury, dymu, podczerwieni), przycisku oddymiania, siłownika (napęd zębatkowy lub łańcuchowy) i przycisku przewietrzania (generującego ruch wentylatora) i opcjonalnego czujnika pogodowego.
Drugi typ – klapy pneumatyczne – to mniej zaawansowana, ale równie pomysłowa grupa urządzeń. Instalacje tego typu składają się zwykle z układu pneumatycznego, wyzwalacza termicznego najczęściej z zabudowaną ampułką alkoholową i układu ręcznego uruchamiania, z zabudowanymi wewnątrz butlami zawierającymi sprężony dwutlenek węgla. Klapy pneumatyczne nie muszą otwierać się jednorazowo. Istnieje cała gama bezpieczników termicznych, dzięki którym możliwe jest wielokrotne zamykanie i otwieranie klap, zależnie od aktualnych warunków wewnętrznych. Nawiasem mówiąc, wspomniany bezpiecznik (jedno i wielorazowy) powinien być odpowiednio oznaczony w celu jego szybkiej wymiany.
Montaż klap dymowych – co warto wiedzieć?
Struktura instalacji klap dymowych jest dosyć prosta i opiera się na złożonym systemie zabezpieczeń termo i hydroizolacyjnych.
Pod względem montażowym, struktura klapy dymowej składa się z tak zwanego kołnierza montażowego (w dolnej części klapy), będącego oparciem do montażu całości bezpośrednio do konstrukcji dachu. Kołnierz posiada specjalną podstawę, która – w zależności od typu zadaszenia – może mieć charakterystykę prostą lub skośną. Tuż przy podstawie znajduje się tak zwane opierzenie, które umożliwia obrobienie całości konstrukcji klapy papą lub innym elementem izolacyjnym (dość popularne są membrany PCV). Całość wzmocniona jest dodatkową warstwą izolacyjną, która umieszczona jest wewnątrz tak zwanej ramy dociskającej. Między nią a podstawą klapy znajduje się zwykle dodatkowa uszczelka, której rolą jest ochrona instalacji przed przeciekaniem.
Projekt klap dymowych – przydatne informacje
Montaż klap dymowych w obrębie konstrukcji dachowej powinien odbywać się zgodnie z aktualnymi zaleceniami (PN-B-02877-4 Instalacje grawitacyjne do odprowadzania dymu i ciepła Zasady projektowania). Według tej zasady:
- Klapy dachowe powinny być montowane równomiernie, aczkolwiek od zasady tej odbiega się w sytuacji, gdy miejscowo (w przestrzeni zabezpieczanej) pojawia się większe nagromadzenie materiałów palnych, emitujących w trakcie spalania szkodliwe substancje chemiczne.
- Klapy dymowe to konstrukcje, których właściwości dopuszczają kontrolowane rozprzestrzenianie się ognia. W tym celu rozmieszczenie poszczególnych klap powinno być odpowiednio przemyślane, również w kontekście odległości pomiędzy nimi.
- Zgodnie z pkt. 2 istnieją regulacje dotyczące odległości klap od krawędzi dachu. Według nich minimalna odległość klapy od krawędzi dachu nie może być niższa niż 10 lub 20 metrów (odpowiednio dla dachu o nachyleniu mniejszym niż 12 stopni i większym niż 12 stopni).
Inne zastosowania klap dymowych
Klapy dymowe nie muszą być „użytkowane” wyłącznie w sytuacji awaryjnej. Stosuje się je również w celu regulacji temperatury wewnątrz budynku. W najprostszych układach klapa otwierana jest ręcznie (najczęściej poprzez specjalny układ mechaniczny), dzięki czemu możliwe jest stosunkowo szybkie wywietrzenie wnętrza budynku, również w celu zmniejszenia ryzyka pożarowego.
W bardziej zaawansowanych instalacjach wykorzystuje się tak zwane centrale pogodowe. Są to układy automatyczne sterowane przez wbudowany mikrokomputer, który zbiera informację na temat temperatury i wilgotności powietrza. System ten pozwala na automatyczne otwarcie i zamknięcie kanałów wentylacyjnych (np. w sytuacji wystąpienia opadów deszczu).
Podsumowanie
Klapy dymowe to najprostszy, a zarazem najbardziej wydajny system odprowadzania nadmiaru ciepła i dymu z wnętrza budynku objętego pożarem. Mimo to instalacja układu wymaga przestrzegania określonych procedur i zaleceń, które – w sytuacji awaryjnej – mogą mieć wpływ na jeszcze efektywniejsze zmniejszenie intensywności pożaru i wynikających z niego strat osobowych i materialnych.
